Autyzm

Definicja autyzmu

To poważne zaburzenie rozwojowe ściśle powiązane z dysfunkcją układu nerwowego człowieka. Zaburzenie to najczęściej ujawnia się do ukończenia przez dziecko trzeciego roku życia. Umysł osób z autyzmem działa inaczej niż u zdrowej osoby – inaczej przetwarza bodźce płynące z zewnętrznego świata, co sprawia, że osoby te cechuje wyjątkowy sposób bycia.

W autyzmie mówimy o zaburzeniach w trzech dziedzinach:

  • komunikacji (brak mowy lub mowa niefunkcjonalna)
  • relacji społecznych (brak naturalnych zdolności do funkcjonowania w grupie, nierozumienie gestów, mimiki, ironii, zwyczajów)
  • zachowania (dziwne, nieadekwatne do sytuacji zachowania, powtarzające się uporczywie ruchy i gesty)

Do tej pory wyróżniano trzy typy autyzmu:

– autyzm dziecięcy

– autyzm atypowy

– zespół Aspergera

Coraz częściej odchodzi się od takiego podziału na rzecz mówienia o zaburzeniach ze spektrum autyzmu, ponieważ nie ma dwóch takich samych osób dotkniętych autyzmem i praktycznie każda osoba wykazuje inne, choć mieszczące się w podobnych obszarach zaburzenia. Osoby z autyzmem mogą wykazywać ponadprzeciętną inteligencję, mieć adekwatny do wieku iloraz inteligencji lub wykazywać upośledzenie umysłowe w różnym stopniu.

 

Objawy

Sygnały, które powinny zaniepokoić rodziców i skłonić ich do zasięgnięcia opinii u specjalisty:

  • dziecko (niemowlę) nie patrzy na rodziców
  • nie podaje zabawek, przedmiotów
  • nie skazuje palcem
  • nie szuka wspólnego pola uwagi (nie pokazuje tego, co jest zainteresowało, nie patrzy pytająco na mamę, gdy widzi coś nowego, niezrozumiałego)
  • bawi się w samotności
  • częściej interesuje się przedmiotami niż ludźmi
  • obsesyjnie powtarza pewne czynności (np. kręci kółkami samochodów, ustawia klocki w rzędzie)

U osób z autyzmem rozwój nie przebiega harmonijnie – w jednych dziedzinach życia osoby te mogą rozwijać się adekwatnie do normy (np. w rozwoju fizycznym, zdolnościach matematycznych itd.) natomiast w innych dziedzinach życia wykazują braki (rozwój mowy – nie zawsze, umiejętność zabawy i odczytywania emocji itd.).

 

Zmysły

Ludzie dotknięci autyzmem doświadczają świata inaczej niż osoby neurotypowe. Najczęściej u osób tych występują zaburzenia odbierania bodźców zmysłami. Pojawiają się zaburzenia:

Nadwrażliwość:

  • na smaki (wybiórczość pokarmowa)
  • na dźwięki (zatykanie uszu i złe samopoczucie w miejscach głośnych, zatłoczonych)
  • na światło (unikanie wychodzenia na dwór, zakrywanie oczu przy mocniejszym świetle)
  • na dotyk (złe reagowanie na ubrania wykonane z drapiących materiałów, na metki, ciągłe rozbieranie się, niechęć do dotyku innych osób)

Niedowrażliwość:

  • na smaki (preferowanie bardzo ostrych, wyrazistych smaków)
  • na dźwięki (niesłyszenie poleceń, wydawanie głośnych dźwięków np. trzaskanie drzwiami)
  • na światło (poszukiwanie źródeł światła, nieodwracanie wzroku nawet przy bardzo mocnym świetle)
  • na dotyk (sprawianie sobie bólu, mocne uderzanie częściami ciała np. o podłogę, dociskanie się – by lepiej poczuć własne ciało)

Biały szum: część osób ze spektrum autyzmu słyszy dźwięki wydawane przez ich własne ciało (np. szum krwi przepływającej w tętnicach, bicie serca, bulgotania w jelitach itp.). Dźwięki te, niesłyszalne dla otoczenia, mogą rozpraszać, odciągać uwagę i powodować lęki u osób z autyzmem. Jest to zaburzenie trudne do zdiagnozowania, szczególnie u osób niemówiących i słabo komunikujących się.

Większość osób z autyzmem wykazuje zaburzenia w którejś z powyższych sfer, jednak u każdej z nich mogą one mieć inne natężenie i objawiać się w różny sposób.

 

Teoria umysłu

Większość z ludzi posiada naturalną zdolność do rozpoznawania stanów umysłu innych osób – domyślamy się, co czują, czego pragną, co myślą. Zdolność ta, nazywana teorią umysłu, pozwala nam przewidywać, jak dana osoba może się zachować i jak my powinniśmy zachować się wobec niej. Osoby dotknięte autyzmem najczęściej nie posiadają tej zdolności – nie potrafią wczuć się w inne osoby, często wydaje się, że są pozbawione empatii – zachowują się nieadekwatnie do sytuacji, wypowiadają się w sposób, który może urazić rozmówcę, choć nie robią tego z taka intencją. Zaburzenie to działa również w drugą stronę – osoby z autyzmem są przekonane, że inni wiedzą, co one czują i myślą. Nie rozumieją, że np. rodzice mogą nie wiedzieć, dlaczego ich autystyczne dziecko płacze. Ciężko im pokazać, zakomunikować, czego chcą. Nie rozumieją komunikatów niewerbalnych – mimiki, gestów, spojrzeń i subtelnych znaków. Oczywiste dla większości ludzi znaki – uśmiech, złowrogo zmrużone uczy, kpiący wyraz twarzy, irytacja w tembrze głosu itp. dla osób autystycznych są nie do rozpoznania, stąd często sprawiają one wrażenie nierozgarniętych i sztywnych – nie wyczuwają ironii, wszystkie żarty pod swoim adresem biorą na poważnie, nie śmieją się z dowcipów i nie rozumieją emocji, z jaką dany komunikat jest wypowiadany.

 

Izolacja

Cechą najczęściej kojarzącą się z pojęciem autyzmu jest wyizolowanie, odcięcie osób dotkniętych autyzmem od reszty społeczeństwa. Osoby takie mają problem z nawiązywaniem kontaktu a nawet patrzeniem w oczy innym ludziom. Niemożność porozumienia się, nierozumienie zasad rządzących otaczającą je rzeczywistością sprawiają, że zamykają się one w swoim świecie, często oddając się tzw. stereotypiom, czyli uporczywie powtarzanym ruchom, gestom, które dają im poczucie bezpieczeństw i choć chwilę wytchnienia od bycia w ciągłym stresie. Osoby z autyzmem często preferują towarzystwo przedmiotów niż ludzi i większość uwagi poświęcają przedmiotom nieożywionym, które nie wymagają od nich opanowania skomplikowanej sztuki porozumiewania się, odczytywania emocji i spełniania oczekiwań.

 

Frustracja

Każda osoba z autyzmem ma, tak samo jak inni, potrzebę bycia kochanym, szanowanym, rozumianym, chce mieć przyjaciół, poczuć bliskość innych ludzi, bawić się i żyć jak inni. Jednak dysfunkcja ich umysłu – to, że nie podpowiada im on, jak się zachować, jak nawiązać i utrzymać relacje – wszystko to powoduje wielką frustrację i wymuszony dystans do świata, który jest asekuracją przed porażkami w nawiązywaniu kontaktów i trudami życia w społeczeństwie.

 

Obsesje i schematy

Osoby z autyzmem często bardzo przywiązują się do stałych pór wykonywania czynności, do przedmiotów i do miejsc. Objawia się to wielką niechęcią do zmian planu dnia, do nowej odzieży, do nowych miejsc i ludzi. Ta schematyczność działania pomaga im odnaleźć się w niezrozumiałym dla nich, chaotycznym świecie ludzi neurotypowych. Ustalony z góry plan dnia pomaga osobom z autyzmem przewidzieć, co ich czeka za chwilę i daje poczucie bezpieczeństwa. Osoby takie często mają też swoje wąskospecjalistyczne zainteresowania (np. dziecko interesuje się tylko samochodami, a nastolatek z zespołem Aspergera nieustannie mówi tylko o kolarstwie).

 

Perspektywy

Autyzm teoretycznie jest nieuleczalny. Jednak coraz częściej zdarzają się wyjścia z autyzmu, szczególnie u dzieci szybko zdiagnozowanych i poddanych fachowej terapii. Istnieje wiele zaburzeń objawiających się zachowaniami podobnymi do autyzmu i często po upływie lat i wielu oddziaływań terapeutycznych osoba z diagnozą autyzmu poddawana jest rediagnozie. Autyzm może występować jako jedyne zaburzenie lub może współistnieć przy innych jednostkach chorobowych lub zespołach genetycznych: np. przy dziecięcym porażeniu mózgowym, zespole Downa i wielu innych. W dzisiejszych czasach osoby z autyzmem mają coraz częściej należne im miejsce w społeczeństwie, dostają szansę rozwój osobisty, kończą masowe szkoły z dobrymi wynikami, studiują, pracują a nawet zakładają rodziny.

 

Istnieje wiele terapii i sposobów wspierania osób dotkniętych autyzmem, o których znajdziecie Państwo informacje w zakładce TERAPIE.